Texto e fotografías: María Berini Pita da Veiga
–
Aló polo ano 2016 nacía mariaberini.es e unha das primeiras reportaxes publicadas estivera dedicada, pola súa importancia, ao Museo de Pontevedra. Daquela a miña web, supoño que como todo proxecto de quen empeza con máis ilusión que sabedoría, pouco tiña que ver coa de agora. A esencia era a mesma, si, pero botábanse en falta moitos detalles que hoxe son relevantes –por exemplo, bibliografía para afondar ben no tema ou unha cantidade suficiente de fotografías para ofrecer visión de conxunto.
A cuestión é que levaba tempo coa arela de editar esa reportaxe tan precaria. Pero deime de conta que editala non ía ser suficiente e que o mellor sería eliminala e comezar de novo. Por iso, aproveitando a miña viaxe a cidade do Lérez polo Troneira Fest-Feira da Cerveza ACIGA, volvín deambular polo casco vello de Pontevedra, cámara na man, ata chegar ao Edificio Sarmiento e Castelao, onde desfrutei unha vez máis da extensa colección desta institución. Eis esta “nova” entrada que, como o seu propio nome indica, revisita o Museo de Pontevedra, o máis importante, de lonxe, que temos na Galicia –co permiso do Museo do Pobo Galego, por ser de temática específica, a etnografía.
–
–
XÉNESE HISTÓRICA
O Museo de Pontevedra nace como tal no ano 1927. Pola amplitude e heteroxeneidade da súa colección non ten rival na Galicia. E un trazo faino aínda máis especial: a pluralidade de sedes. Nada máis e nada menos que seis edificios históricos de diferentes épocas forman parte do museo –do gótico ao barroco e do barroco ao contemporáneo–. Pero antes de falarmos desta cuestión, cómpre dar unha explicación da xénese da colección, isto é, de como unha institución sita en Pontevedra consegue atesourar un conxunto de tal magnitude.
Para iso imos facer unha viaxe no tempo século atrás. O museo foi fundado no ano 1927 pola Deputación provincial, aínda que non abriría as portas ao público ata dous anos despois, no 1929, durante a semana de festas da Peregrina, as máis importantes da cidade. Porén, en Pontevedra xa se desenvolvera un labor moi importante na defensa do patrimonio desde finais do século XIX, a través da Sociedade Arqueolóxica de Pontevedra, fundada en 1894 por Casto Sampedro, quen décadas despois sería precisamente o primeiro director do museo. Durante os seus case cen anos de vida, a institución estivo dirixida por personaxes relevantes no eido da Historia como Xosé Filgueira Valverde ou José Carlos Valle Pérez. Na actualidade, a directora do museo de Pontevedra é Ángeles Tilve.
–
–
Pasamos, agora si, a falarmos das seis sedes do Museo de Pontevedra. A relación dos mesmos e a función que desempeña cada un na institución é a seguinte:
1. Ruínas de San Domingos, conxunto arqueolóxico medieval
2. Edificio Fernández López, área administrativa e de investigación
3. Edificio Castro Monteagudo (pechado por reformas)
4. Edificio García Flórez (pechado por reformas)
5. Edificio Sarmiento, sede de colección principal
6. Edificio Castelao, amplía a sede da colección principal
Seguindo unha orde cronolóxica, o edificio máis vello é o antigo convento dominico de San Domingos, levantado a finais do século XIV. Trátase dun conxunto arqueolóxico sito no medio da cidade, ao aire libre, onde o visitante pode analizar os trazos da arquitectura gótica nos templos das ordes mendicantes. Especialmente interesante é a cabeceira da igrexa, que conta con cinco ábsidas. En pé só se manteñen a citada cabeceira e o muro sur, pero o conxunto ofrece puntos de especial interese como os sepulcros e as laudas gremiais, e a el pertencían tamén importantes labras heráldicas e outros elementos arquitectónicos e escultóricos.
Tamén forman parte da institución importantes edificios barrocos do centro histórico de Pontevedra. O edificio Castro Monteagudo, unha vivenda do século XVIII, foi a primeira sede do museo aló polo 1927. Co edificio García Flórez estamos ante un pazo familiar tamén do mesmo século, que se incorporou ao museo na ampliación de 1943. O edificio Sarmiento, que hoxe é sede de parte da colección principal, é un antigo colexio xesuíta de finais do século XVII.
E contemporáneos son os edificios Fernández López –inaugurado en 1965 e ampliado por última vez no 2003– e o edificio Castelao. Este último ten especial relevancia, por ser unha construción moderna –inaugurouse no 2013– anexa ao Edificio Sarmiento para dar cabida a outra boa parte da colección principal.
–
–
A COLECCIÓN
Arqueoloxía, Arte, mobiliario, cerámica, manuscritos de Literatura… A colección do Museo de Pontevedra é ampla e coido que ha de espertar interese nun variado perfil de visitantes. Nesta reportaxe imos facer unha síntese das pezas e salas máis relevantes, acompañándoa dalgunhas fotografías.
O percorrido comeza coa Arqueoloxía no primeiro andar, nas salas distribuídas arredor do claustro do edificio Sarmiento. Estes espazos están dedicados á Prehistoria e á Idade Antiga e neles atopamos pezas de enorme importancia, entre as que sobresae o Tesouro de Caldas de Reis. Nesta mesma planta pero no edificio Castelao –lembramos que Sarmiento e Castelao están comunicados– comeza o itinerario artístico coas primeiras oito salas. A orde que seguen é cronolóxica, polo que a viaxe no tempo voa ata a arte medieval, renacentista, barroca… desde o século XIV ata o XIX.
–
–
Se subimos ata o segundo andar, na parte correspondente ao edificio Sarmiento atoparemos espazos variados dedicados á cerámica, á arte oriental e á arte contemporánea. E nos espazos do edificio Castelao continúa a viaxe pola Historia da Arte cos séculos XIX e XX noutras oito salas. Imaxinade a magnitude da colección destes dous séculos para ocupar toda a planta dunha construción como esta. E tamén cómpre salientar que os fondos do museo estás formados por obras de arte española –Sorolla, Dalí…– mais tamén galega. Os artistas galegos máis importantes de cada época teñen protagonismo na colección –e especial interese ten para min a sala da Xeración Doente, da que espero escribir nun futuro na web.
–
–
–
–
Por último, no terceiro andar atopamos sete salas máis de arte galega e española do século XX. Especial significación teñen neste punto os espazos que custodian a colección sobre a figura de Castelao. Non existe en Galicia unha institución que ofreza unha visión tan global do personaxe, grazas a todo tipo de pezas: manuscritos, publicacións orixinais, obxectos persoais, etc.
–
–
Para rematar, non podemos deixar de mencionar que o Museo de Pontevedra é unha institución viva que organiza multitude de actividades abertas á cidadanía e que todas as tempadas conta cunha boa oferta de exposicións temporais. Por iso habemos de estar sempre atentos as súas canles de comunicación, tanto na páxina web como nas redes sociais.
E tampoco podemos esquecer o labor de conservación e investigación sobre o patrimonio que leva realizando sen interrupción desde os primeiros anos de vida da institución. Os froitos deste traballo foron publicados a través dunha revista propia –con tirada desde 1942– e de gran variedade de manuais, monográficos e catálogos, sendo esta actividade editorial un dos sinais distintivos do museo.
–
–
BIBLIOGRAFÍA E PARA SABER MÁIS
O aumento dos fondos da colección e, especialmente, do número de sedes –a última construción inaugurouse no 2013– fan que moita bibliografía sobre o museo non reflicta o estado actual da institución. Para saber como era este antes das grandes reformas pódese consultar o primeiro libro da lista. O segundo título resultaralle de interese ao que procuren información sobre a colección de Castelao no museo.
FILGUEIRA VALVERDE, X. (1987). El museo de Pontevedra. Madrid: Everest
VALLE PÉREZ, J. C. (2019). A obra de Castelao no Museo de Pontevedra. Abrente, 51, pp. 195-235.
–
mariaberini.es 